Dokładnie 75 lat temu, na początku lipca, te tysiące dziewczyn i chłopaków zamiast robić to, co powinny robić młode dziewczyny i młodzi chłopcy, zakosztowały ognia, żelaza i śmierci. Dzień był żółty od pyłu i czerwony od krwi a noc wcale nie była lepsza – jednakowo pękały bębenki w uszach od łomotu artylerii, jednakowo cuchnęły gnijące trupy kolegów, którzy jeszcze dzień wcześniej popisywali się przed dziewczynami sztuczką z nożem. Ponoć próbowano się nie zaprzyjaźniać bo przyjaźnie często rozszarpywał granat. Mało komu się to udawało – przyjaźń jest silniejsza od wystrzałów i wybuchów. I od śmierci jest silniejsza.
Operacja „Ostra Brama” … To historia zrywu porównywalnego do Warszawy i podobnie jak w Warszawie bardzo źle zakończonego. To historia o oszustwie i zdradzonym zaufaniu, która zamiast do wolności prowadziła przez tysiące kilometrów wprost do łagrów i do kopalń, do uranu, węgla, złota i do koszmarnego głodu. To historia przemilczana i – tak jak w Warszawie – wypaczona: niby bili się Polacy o to swoje Wilno jednak trochę nie do końca prawidłowo: w Teheranie jasno powiedziano kto i gdzie postawi słupki na granicach i rozciągnie drut kolczasty. Później zakazano nawet mówić na ten temat. Zakazano nie w Warszawie i nie w Moskwie a w Londynie, cenzurując prewencyjnie wszystko co się mogło wiązać z Wilnem i tą nieszczęśliwą zbieraniną partyzantów z wyciętego lasu. Tak odczytywano tam Armię Krajową.
Dziś na szczęście wolno mówić o tych wydarzeniach. I mówimy o nich głośno już od wielu lat. Nie inaczej było na początku lipca tego roku. W dniach 05. – 08.07.2019 nasza Fundacja, wspólnie ze Stowarzyszeniem Łagierników Żołnierzy Armii Krajowej i Fundacją Pamięci Historii i Kultury Polskiej na Białorusi a także przy udziale zaproszonych Sybiraków, Łagierników i młodzieży z Polski, Litwy oraz Białorusi, przede wszystkim zaś jednak ostatnich żyjących uczestników „Ostrej Bramy”, wzorem minionych lat, zorganizowała uroczyste obchody tej szczególnej rocznicy w Wilnie oraz jego okolicach. 75 rocznica operacji „Ostra Brama” była dla naszej organizacji wydarzeniem szczególnym, od lat bowiem staramy się przywrócić do pamięci zbiorowej wiedzę o bezprzykładnej odwadze i poświęceniu tych chłopaków i dziewczyn, którzy latem 1944 r chwycili za broń i mimo skrajnie niesprzyjających okoliczności podjęli nierówną walkę z wrogiem. Tym bardziej cieszy nas fakt iż tegoroczne obchody zostały objęte patronatem Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, pana Jana Józefa Kasprzyka oraz Ambasady RP w Wilnie zaś w głównych uroczystościach wzięły udział najważniejsze osoby w Rzeczypospolitej z marszałkiem Sejmu na czele.
Jeszcze przed rozpoczęciem uroczystości, w drodze do Wilna, delegacja naszej organizacji zatrzymała się w Gibach aby złożyć kwiaty i uczcić minutą ciszy ofiary Obławy Augustowskiej – „małego Katynia” ziemi suwalskiej z lipca 1945 r, mającego na celu całkowite rozbicie polskiego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego. W ciągu dwóch tygodni między 10 a 25 lipca 1945 oddziały należące do 3 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej, wspomagane przez jednostki NKWD aresztowały tu blisko 7 tysięcy osób – prawie 600 z nich nigdy nie powróciło do swoich domów.
Główne uroczystości rocznicowe rozpoczęły się 6 lipca 2019 r w Skorbucianach – niewielkiej podwileńskiej miejscowości mającej dla żołnierzy 7 Brygady AK znaczenie szczególne: to właśnie stąd po złożeniu żołnierskiej przysięgi wyruszali do akcji zbrojnych. Po Mszy Św. inaugurującej obchody i przemówieniu Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych a także innych przemówieniach okolicznościowych przedstawiciele naszej organizacji z prezesem Arturem Kondratem oraz uczestniczkami wydarzeń wileńskich z 1944 r – panią ppłk Stanisławą Kociełowicz oraz płk Weroniką Sebastianowicz – złożyli wieńce na grobach poległych żołnierzy. W tych szczególnych okolicznościach medalami Pro Patria zostali uhonorowani z rąk min. Jana Józefa Kasprzyka bliscy współpracownicy naszej Fundacji z Wilna – pani Honorata Gawryłowska oraz Władysław Wojnicz – szef Domu Kultury Polskiej w Wilnie a także prezes Związku Polaków na Litwie Oddział Wilno pan Marek Kubiak oraz zastępca dyrektora Domu Kultury Polskiej w Wilnie, pani Krystyna Zimińska. Po zakończeniu uroczystości w Skorbucianach odwiedziliśmy miejscowość Bogusze gdzie po zdobyciu Wilna przez polskich żołnierzy miały odbyć się rozmowy ze sztabem sowieckim w celu ustalenia dalszych planów walki z Niemcami. Rozmowy te nie doszły nigdy do skutku, zaś oficerów sztabu wileńskiej AK – ponad 20 osób – aresztowało i deportowało wgłąb ZSRR NKWD. Wywieszoną przez partyzantów na Wzgórzu Zamkowym w Wilnie polską flagę sowieci zerwali, zastępując ją własną – czerwoną.
Uroczystości tego dnia zakończyły się późnym popołudniem w Kalwarii Wileńskiej, gdzie między stacjami Drogi Krzyżowej usytuowany jest pomnik przypominający o czynie zbrojnym Armii Krajowej na Wileńszczyźnie, będący również miejscem spoczynku 32 żołnierzy polskich. W obecności przybyłego na uroczystości marszałka Sejmu RP pana Marka Kuchcińskiego a także posła na Sejm Republiki Litewskiej pana Emanuelisa Zingerisa oraz przedstawicieli innych urzędów i organizacji z Polski i Litwy, delegacja naszej Fundacji złożyła wieńce oraz zapaliła znicze pamięci. Wieczór i uroczystą kolację dla naszych gości, w tym zaproszonych Łagierników, Sybiraków i weteranów Armii Krajowej ozdobiła śpiewem laureatka I Międzynarodowego Festiwalu Pieśni Pamięci „Walczącym o Niepodległość” Weronika Zdzieborska oraz wileński bard Jarosław Królikowski.
Główne uroczystości rocznicowe odbyły się w niedzielę 7 lipca na cmentarzu na Rossie w Wilnie, wcześniej jednak delegacja naszej Fundacji wraz z delegacją Stowarzyszenia Łagierników Żołnierzy Armii Krajowej, Fundacji Pamięci Historii i Kultury Polskiej na Białorusi, Stowarzyszenia „Brygada Inki” oraz z udziałem pocztów sztandarowych wystawionych m.in. przez Strzelców Rzeczypospolitej oraz I Liceum Ogólnokształcące PUL im. 111 Eskadry Myśliwskiej w Wołominie złożyła kwiaty i zapaliła znicze pamięci w kwaterze Armii Krajowej na Cmentarzu w Kolonii Wileńskiej gdzie spoczywa co najmniej 58 żołnierzy AK z okręgów wileńskiego i nowogródzkiego, poległych w walce o stolicę Wileńszczyzny, a także zmarłych w pobliskim szpitalu polowym. Kolonia Wileńska to także miejsce urodzenia i młodości jednej z uczestniczek naszej delegacji – pani ppłk Stanisławy Kociełowicz, sanitariuszki i łagierniczki, którą otaczamy opieką i wsparciem. Wysłuchaliśmy w tym miejscu wzruszających wspomnień i historii pani Stanisławy.
O godzinie 15.00 nasza delegacja, w tym ostatni żyjący wyzwoliciele Wilna z lipca 1944 r., odwiedziła cudowny obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej i wzięła udział uroczystej Mszy św. w kościele pw. św. Teresy w Wilnie. W Eucharystii, sprawowanej w intencji żołnierzy Armii Krajowej z okręgu wileńskiego i nowogródzkiego poległych w walce o wyzwolenie miasta, uczestniczyli również Ambasador RP w Wilnie Urszula Doroszewska, Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji Krzysztof Kozłowski, Dowódca Garnizonu Warszawa gen. Robert Głąb, przedstawiciele Ministerstwa Obrony Narodowej, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Instytutu Pamięci Narodowej. Następnie, przy Mauzoleum Matki i Serca Syna na Cmentarzu na Rossie, odbył się uroczysty apel pamięci po którym prezes naszej organizacji wraz z weteranami, kombatantami, Sybirakami i Łagiernikami uczcił wszystkich walczących o niepodległość Wilna składając wieniec i zapalając znicz pamięci. Wieczorem weterani walk z lipca 1944 r będący członkami naszej organizacji wzięli udział w uroczystej kolacji wydanej w Domu Kultury Polskiej przez Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, pana Jana Józefa Kasprzyka zaś pozostali uczestnicy wyjazdu ruszyli na wieczorny spacer z przewodnikiem po wileńskiej Starówce.
Uroczystości zakończyliśmy w poniedziałek 8 lipca wizytą w miejscu zbrodni w Ponarach, gdzie okupanci niemieccy wraz z litewskimi kolaborantami dokonywali masowych egzekucji polskiej i żydowskiej ludności Wilna w latach 1941 – 1944. Po przekroczeniu granicy odwiedziliśmy jeszcze leżące niedaleko Białegostoku Kopisko, gdzie w kościele parafialnym przechowywane są relikwie św. Stanisława Kostki.
Pamiętamy … Chwała Bohaterom. Wieczny spokój tym, co pozostali w ziemi.
